فاجعه‌ای به وسعت تهدید

 نشت میلیون‌ها لیتر نفت خام به داخل دریا به‌دنبال انفجار رخ داده در سکوی نفتی دیپ واتر هاریزون متعلق به شرکت بریتیش پترولیوم که درعین حال کشته شدن 11کارگر را هم در پی داشت، آغاز شد. تا امروز میلیون‌ها بشکه نفت بیش از 110کیلومتر از سواحل لوئیزیانا را آلوده کرده‌است.

بریتیش پترولیوم با روشی جدید و با استفاده از روبات‌های دریایی تلاش کرده بخش آسیب دیده لوله نفتی در این انفجار را با لوله‌های جدید جایگزین کند که البته این تدبیر هم موفقیت چندانی کسب نکرده است. به اعتقاد کارشناسان مهار کلی نشت نفت در خلیج مکزیک احتمالا تا ماه آگوست طول خواهد کشید.

فاجعه زیست‌محیطی نشت نفت در خلیج مکزیک در کنار پیامدهای زیستی و اقتصادی فراوانی که دارد، در عین حال موقعیت رئیس‌جمهوری دمکرات ایالات متحده و حزب حامی او را در فاصله 5 ماه مانده به انتخابات میان دوره‌ای این کشور به خطرانداخته است؛ به‌خصوص که خیلی‌ها ناتوانی دولت اوباما را در مواجهه با این بحران با عملکرد ضعیف دولت بوش در مقابله با توفان کاترینا در نیواورلئان مقایسه می‌کنند. از زمان وقوع این حادثه، اوباما 3 بار به لوئیزیانا، می‌سی‌سی‌پی، آلاباما و فلوریدا که جزو ایالت‌های خسارت دیده در این فاجعه زیست‌محیطی هستند، سفر کرده  اما بازدیدها و وعده‌های او تا به امروز دستاورد خاصی برای ساکنان این مناطق نداشته‌است.

اوباما چند روز پیش در نطق 20 دقیقه‌ای خود خطاب به ملت آمریکا تضمین داد که بریتیش پترولیوم را مجبور می‌کند تمام هزینه ناشی از ضرر و زیان این فاجعه بزرگ را به دولت آمریکا بپردازد. او همچنین در گفت‌وگویی این اتفاق را یازده سپتامبر زیست‌محیطی آمریکا دانست که البته این اظهار نظر او به هیچ وجه برای خانواده قربانیان این حادثه خوشایند نبود.

کارشناسان اقتصادی و سیاستمداران آمریکایی معتقدند که در مجموع رئیس‌جمهور این کشور بیش از اندازه در مورد شرکت بی‌پی محتاط عمل کرده و از اتخاذ یک تصمیم جدی در قبال این کمپانی هراس داشته است. حتی 52درصد از مردم آمریکا، عملکرد او را در این زمینه بیش از اندازه ضعیف و غیرقابل‌قبول دانسته‌اند.

از نگاه این عده آینده باراک اوباما به توانایی وی در متقاعد کردن مردم آمریکا نسبت به اینکه دولت کنونی هرچه در توان داشته برای متوقف کردن این فاجعه زیست‌محیطی به‌کار گرفته است، بستگی خواهد داشت  چرا که درصورت شکست و عدم‌جلب رضایت مردم، اوباما به سرنوشتی که جیمی کارتر دیگر رئیس‌جمهور دمکرات آمریکا بیش از 30سال پیش به آن دچار شد گرفتار می‌شود. رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده به خاطر ماجرای گروگانگیری سفارت آمریکا در تهران به‌شدت مورد انتقاد افکار عمومی قرار گرفت و در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره بعد مغلوب رونالد ریگان جمهوریخواه شد.

اوباما تاریخ را خوب می‌شناسد. از زمان وقوع فاجعه، شبکه‌های تلویزیونی مختلف با شمارش تعداد روزهایی که نفت در سواحل لوئیزیانا نشت کرده، منتظر اقدام جدی دولت برای مهار این واقعه هستند. اما واقعیت این است که از سکوی نفتی بریتیش پترولیوم از روز20 آوریل تا امروز، بین 12 تا 25هزار بشکه نفت در روز خارج شده است. نخستین شخصی که بابت وقوع این فاجعه از سوی اوباما از سمت خود عزل شد، الیزابت بیرنبائوم رئیس یک آژانس آمریکایی بود که اجازه فعالیت سکوهای نفتی در این منطقه را صادر کرده بود. طبق گزارش‌های نیویورک‌تایمز و واشنگتن پست، بیرنبائوم و همکارانش سالیان متوالی به هشدارهای مربوط به خطرات زیست‌محیطی در خلیج‌مکزیک بی‌اعتنایی کرده بودند.

ترفند استراتژیک

کارشناسان سیاسی معتقدند در پس اظهارات باراک اوباما در رابطه با مقایسه کردن این فاجعه با حادثه یازده سپتامبر یک استراتژی سیاسی پنهان شده است. درواقع او با این مقایسه تلاش کرده موضوع زیست‌محیطی را به‌عنوان برگ برنده‌ای در دوران ریاست‌جمهوری‌اش قرار دهد. به همین خاطر اوباما از آمریکایی‌ها خواسته به سواحل دیگری که آلوده نشده بروند و به آنها قول داده که در زمان باقیمانده دوران ریاست‌جمهوری خود ایالات متحده را به سوی یک شیوه نوین در زمینه استفاده و تجارت انرژی پیش ببرد. اوباما چاره دیگری پیش روی خود نمی‌بیند.

از نظر او آمریکا باید تغییرکند. به همین خاطر رئیس‌جمهور کنونی این کشور از روی آوردن آمریکا به انرژی‌های دیگر و تعیین حد مشخص برای آلودگی ناشی از Co2 و وضع مالیات برای شرکت‌هایی که این حد را رعایت نمی‌کنند، حرف زده است. به عبارتی دیگر اوباما فاجعه خلیج مکزیک را شروعی به موقع برای اجرای اصلاحات زیست‌محیطی‌اش دانسته است؛ اگرچه آمریکایی‌ها با این تصمیم او موافق نیستند. نظرسنجی‌ها از محکومیت کلی دولت او از سوی مردم کشور خبر می‌دهند و این مسئله دمکرات‌ها را برای انتخابات میان دوره‌ای نوامبر با نگرانی قابل توجهی مواجه کرده است.

گام اول؛ غرامت 20میلیاردی

 درست بعد ازاینکه به‌دنبال نطق تلویزیونی باراک اوباما، انتقادها از رئیس‌جمهور دمکرات اوج گرفت، او پس از مذاکره‌ای چهارساعته با کارل هنریک سوانبرگ، نفر اول بی‌پی این شرکت را راضی کرد به خسارت‌دیدگان فاجعه‌ خلیج‌مکزیک20 میلیارد دلار غرامت بپردازد. سوانبرگ در مصاحبه‌ مطبوعاتی پس از گفت‌وگو با اوباما ضمن عذرخواهی از مردم آمریکا اعلام کرد که امسال بی‌پی به سهامداران خود سودی پرداخت نخواهد کرد. با این حال تلاش‌های گوناگون بریتیش پترولیوم برای بستن منفذ منبع نفت در اعماق خلیج مکزیک هنوز تأثیر خاصی در مهار نشت نفت نگذاشته و کماکان نفت خام درابعادی وسیع به دریا نشت می‌کند.

اوباما گفته که مبلغ غرامت در اختیار یک مؤسسه‌ مستقل از دولت به سرپرستی فاینبرگ که در زمان بحران مالی هم مامور شد کارمزدهای مدیران ارشد شرکت‌های بزرگ را کنترل کند، قرار می‌گیرد. این 20میلیارد دلار تازه بخش ابتدایی هزینه‌ای است که دولت آمریکا قصد دارد از بریتیش پترولیوم به‌عنوان خسارت دریافت کند. کما اینکه اوباما با صراحت هرچه تمام اعلام کرده که این مبلغ سقف حداکثری نیست که بی‌پی به خاطر غفلت و سهل‌انگاری‌اش در وقوع این ماجرا باید بپردازد.

تنش دیپلماتیک

در یک ماه و نیم اخیر، شرکت بریتیش پترولیوم ارزش سهام خود را نصف کرده و با این اقدام خشم نمایندگان پارلمان انگلیس را که نگران سقوط اقتصادی این گروه نفتی مهم و تأثیر آن روی سرمایه‌گذاری‌های دیگر در بخش‌های متفاوت اقتصادی این کشور هستند، برانگیخته است. ایجاد مؤسسه‌ای برای پرداخت غرامت به آمریکا هم نگرانی‌ها در زمینه نشت نفت را به‌طور کامل از واشنگتن به لندن منتقل کرد.

سؤال اصلی اینجاست که آیا بریتیش پترولیوم قادر به پرداخت این غرامت سنگین خواهد بود یا در راه تحقق این وعده به بن بست می‌رسد؟ چرا که درصورت عدم‌موفقیت در پرداخت این هزینه، این کمپانی علاوه بر فاجعه زیست‌محیطی، با یک بحران اقتصادی هم مواجه خواهد شد. بی‌پی، سومین کمپانی بزرگ نفتی دنیاست که 80هزار کارمند دارد و ارزش سهام آن حدود صدمیلیارد دلار برآورد شده است.

نگرانی اصلی دولت بریتانیا به شکست احتمالی این کمپانی در پرداخت این غرامت به دولت آمریکا بر می‌گردد. دیوید کامرون، نخست‌وزیر جدید انگلیس در روزهای گذشته زمانی که فاجعه زیست‌محیطی در خلیج مکزیک، تنشی دیپلماتیک میان ایالات متحده و انگلیس ایجاد کرده بود، تلاش کرد با میانجیگری و رایزنی‌های مختلف با کاخ سفید، موقعیت بریتیش پترولیوم را همچنان ثابت نگه دارد. به‌خصوص که شرکت بی‌پی در انگلیس هزاران کارمند و خانواده‌های آنها را تحت پوشش خود دارد و یکی از بهترین شرکت‌ها از نظر پرداخت دستمزد، مزایا و حقوق بازنشستگی محسوب می‌شود.

به همین خاطر درخواست 20میلیارد دلار غرامت، واکنشی تدافعی از سوی کامرون را به همراه داشته که خواهان تعیین یک سقف مشخص برای بی‌پی بابت غرامت به خسارت دیدگان این حادثه شده تا مبادا بریتیش پترولیوم با ورشکستگی روبه‌رو شود. برای ایجاد این مؤسسه بی‌پی مجبور است سرمایه‌گذاری‌های خود در بخش‌های بین‌المللی را حداقل تا پایان سال2010 متوقف سازد و بعد از آن از شریک‌های تجاری آمریکایی خود از جمله هالیبرتون برای پرداخت هزینه‌ها درخواست کمک کند. نیویورک تایمز در تخمین غرامت کلی این حادثه بعد از جویاشدن نظر کارشناسان اقتصادی، این رقم را در حدود 60 میلیارد دلار اعلام کرده است.

چراکه به احتمال فراوان شرکت بی‌پی در آینده‌ای نزدیک به خاطر وقوع این فاجعه با چندین مورد شکایت فردی و مجازات‌های قضایی هم روبه‌رو خواهد بود. ضمن اینکه بریتیش پترولیوم مجبور است حدود صدمیلیون دلار بابت پرداخت دستمزد کارمندان شرکت‌های نفتی که بعد از انفجار سکوی نفتی در خلیج مکزیک، در این مدت فعالیتی نداشته‌اند، به حساب آنها واریز کند. تا امروز این شرکت نفتی برای مهار نشت نفت و پرداخت نخستین غرامت‌های این حادثه حدود یک میلیارد و 8هزار دلار هزینه کرده است.

آنچه در انگلیس ذهن همه دولتمردان این کشور را مشغول کرده این است که آیا واقعا بی‌پی از پس پرداخت این هزینه‌های سنگین برمی‌آید یا نه. مسلما این شرکت به تنهایی قادر به پرداخت بیش از 60 میلیارد دلار بابت خسارت وارد آمده در این فاجعه، نخواهد بود. چرا که در این صورت این شرکت با خطر جدی ورشکستگی مواجه می‌شود. به همین خاطر نقش میانجیگری دیوید کامرون میان دولت ایالات متحده و شرکت بریتیش پترولیوم بیش از حد تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز تلقی می‌شود. نخست‌وزیر انگلیس در روزهای گذشته از اوباما خواسته تا در این زمینه بیشتر با شرکت انگلیسی مدارا کند، اگرچه تا به امروز جوابی در این رابطه دریافت نکرده است.